Tập tính làm tổ của ong từ lâu đã thu hút sự tò mò của giới nghiên cứu và cả những người yêu thiên nhiên. Không chỉ là nơi sinh sống, tổ ong còn thể hiện sự kỳ diệu trong cách phân công lao động và xây dựng. Hãy cùng Hỏi đáp 247 tìm hiểu ngay về những điều thú vị ẩn sau loài vật này.
Tổng quan về cấu trúc xã hội của loài ong
Xã hội loài ong là một tổ chức chặt chẽ, được phân tầng rõ ràng và hoạt động dựa trên sự phân công lao động cực kỳ hiệu quả. Mỗi đàn ong bao gồm ba thành phần chính ong chúa, ong thợ và ong đực.
Trong đó, ong chúa là cá thể cái duy nhất có khả năng sinh sản, chịu trách nhiệm duy trì nòi giống và điều hòa hoạt động trong tổ thông qua việc tiết pheromone. Ong thợ là những con cái không sinh sản, đảm nhiệm hầu hết các công việc như xây tổ, thu thập mật, chăm sóc ấu trùng và bảo vệ tổ.
Ong đực chỉ có nhiệm vụ duy nhất là giao phối với ong chúa trong mùa sinh sản, sau đó thường bị loại bỏ khỏi tổ. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các thành viên đã tạo nên một tập tính làm tổ của ong trong tự nhiên.
Kỹ thuật và tập tính làm tổ của ong
Ong không chỉ nổi bật với khả năng thu mật mà còn gây ấn tượng mạnh bởi kỹ thuật xây tổ hết sức tinh vi và sống bầy đàn quy củ. Dưới đây là một số điểm nổi bật trong kỹ thuật và tập tính làm tổ của ong:
Chọn vị trí xây tổ thông minh
Ong là loài rất cẩn trọng trong việc lựa chọn nơi làm tổ. Chúng ưu tiên những khu vực kín đáo, tránh gió lùa và có nhiệt độ ổn định như hốc cây, khe đá, mái hiên nhà hoặc bất kỳ không gian nào giúp tổ được bảo vệ tốt nhất.
Vị trí này không chỉ giúp bảo vệ tổ khỏi thiên địch như kiến, chim hay côn trùng săn mồi mà còn giúp duy trì nhiệt độ cần thiết để nuôi dưỡng ấu trùng. Nhờ tập tính làm tổ của ong có chọn lọc khắt khe, nó thường tồn tại lâu dài và ổn định, đặc biệt ở những nơi có nguồn mật hoa phong phú quanh năm.
Sử dụng sáp ong để xây tổ
Ong thợ có khả năng tiết ra sáp từ các tuyến đặc biệt nằm ở dưới bụng. Sau khi sáp được bài tiết, chúng nhai mềm và sử dụng như một loại vật liệu xây dựng để tạo thành các ô tổ. Sáp ong dẻo, nhẹ nhưng lại cực kỳ bền chắc và có thể bám dính tốt vào các bề mặt.
Những ô tổ được xây bằng sáp không chỉ dùng để chứa mật, lưu trữ phấn hoa mà còn là nơi nuôi dưỡng ấu trùng theo tập tính làm tổ của ong. Việc sử dụng sáp do chính ong sản xuất giúp tổ có cấu trúc gắn kết chặt chẽ, chống chịu tốt với thời tiết và rung chấn bên ngoài.
Tổ có cấu trúc hình học hoàn hảo
Một trong những điểm ấn tượng nhất trong tập tính làm tổ của ong chính là các ô hình lục giác đều nhau như được đo vẽ bằng thước. Kiểu cấu trúc này không chỉ đẹp mắt mà còn cực kỳ hiệu quả, hình lục giác giúp tiết kiệm tối đa sáp ong trong khi vẫn giữ được sự chắc chắn và tối ưu không gian lưu trữ.
Mỗi ô tổ có thể dùng để chứa mật, phấn hoa hoặc làm nơi nuôi ấu trùng. Cách bố trí đều đặn và khít nhau giữa các ô còn giúp tổ giữ nhiệt tốt hơn, tạo điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của cả đàn ong trong suốt các mùa trong năm.
Phân công rõ ràng khi xây dựng
Trong một đàn ong, sự phối hợp giữa các cá thể diễn ra rất nhịp nhàng và có tổ chức. Ong thợ thường là những con ong cái kém phát triển đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau khi xây tổ. Một số con chuyên nhả sáp và tạo hình ô tổ, số khác lo dọn dẹp, điều hòa nhiệt độ bên trong bằng cách vẫy cánh liên tục.
Một nhóm ong khác làm nhiệm vụ canh giữ tổ, cảnh báo khi có nguy cơ bị xâm nhập. Việc phân công rõ ràng theo từng giai đoạn phát triển của ong thợ không chỉ tăng hiệu quả công việc mà còn giúp tổ ong được hoàn thiện nhanh chóng, duy trì ổn định và hoạt động trơn tru theo tập tính làm tổ của ong.
Tập tính truyền thông tin của loài ong
Ong là loài côn trùng có khả năng giao tiếp độc đáo và tinh vi trong thế giới tự nhiên. Chúng sử dụng nhiều hình thức để truyền đạt thông tin về nguồn thức ăn, vị trí tổ hoặc mối nguy hiểm cho đồng loại một cách chính xác và hiệu quả. Ngoài tập tính làm tổ của ong, chúng còn có tập tính truyền thông tin như sau:
Kiểu bay vòng tròn
Khi ong thợ bay theo quỹ đạo hình tròn ngay trên tổ, đồng thời thay đổi hướng bay sang trái hoặc phải xen kẽ, điều này báo hiệu rằng nguồn hoa nằm trong phạm vi 100 mét quanh tổ.
Đây chính là cách ong truyền đạt thông tin về khoảng cách gần, giúp các thành viên trong đàn dễ dàng định vị vị trí hoa mà không phải di chuyển xa. Cách này rất hiệu quả để cảnh báo nguồn thức ăn gần tổ và nhanh chóng thu hút ong thợ khác đến thu thập.
Kiểu nhảy hình số 8
Khi nguồn hoa cách tổ hơn 100 mét, ong thợ sẽ biểu diễn điệu nhảy phức tạp hơn, bắt đầu bằng việc bay tạo hình số 8 trên tổ ong, rồi tách ra bay theo nửa vòng tròn. Đường thẳng giữa hai vòng số 8 thể hiện góc phương hướng của hoa so với mặt trời và tổ ong.
Tốc độ rung lắc đuôi trong lúc bay phản ánh khoảng cách đến hoa rung nhanh báo hoa gần, rung chậm báo hoa ở xa. Đây là phương thức truyền tin chính xác giúp đồng loại tìm đúng vị trí nguồn thức ăn xa tổ.
Kết luận
Nội dung trên của Hỏi đáp 247 đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tập tính làm tổ của ong, đây là một quá trình tinh tế và đầy khéo léo. Qua đó, ta càng thêm trân trọng sự thông minh và tổ chức xã hội đặc biệt của loài ong trong tự nhiên.